Oy oy oy oy oy. Oy ki ne oy. Yanıyor arkadaşlar Total War topluluğu. Olay üstüne olay, drama üstüne drama. Bir an düşündüm hiç oralara girmeden yalnızca oyuna mı odaklansam burada diye lakin mümkün değil, her şey birbirine bağlı. Yeniden de evvel oyunun kendisinden başlayalım olağan.
Creative Assembly’nin yeni kurduğu stüdyosu CA Sofia, bundan 3 yıl evvel A Total War Saga: Troy’u çıkarmıştı. Eleştirilesi tarafları yok değildi lakin hoş oyundu genel olarak. Çıkış gününde Epic Store’da bedavaya verilmesi sayesinde tarihin en çok oynanan Total War oyunu olmuş olabilir. Bir Saga oyunu, yani ana Total War’lardan değil de bir yan proje olduğu için nispeten uygun fiyata da satıldı esasen sonrasında.
Total War: Pharaoh tekrar CA Sofia tarafından geliştirilen ve Troy’un temellerinin üzerine kurulmuş bir oyun. Daha evvel Troy oynamışsanız arayüzden savaş animasyonlarına, ünite kartlarından savaş sonrası ekrana kadar neredeyse her şey size Troy’u hatırlatacaktır esasen. Bu Pharaoh’un taze, yeni bir hissiyat vermesinin önüne geçtiği için bir eksi aslında lakin öte yandan Troy hoş oyundu dediğim üzere, Pharaoh’ta da birden fazla şey derli toplu o yüzden.
Mısırlılar, Hititliler ve Kenanlılar biçiminde 3 ırkımız ve bunların da altında sırasıyla 4, 2 ve 2 tane, yani toplamda 8 tane seçilebilir fraksiyonumuz / karakterimiz var. Klasik olarak küçük bir orduyla ve küçük bir toprak modülüyle başlıyor, savaşlar veriyor, fetihler gerçekleştiriyor, yayıldıkça yayılıyoruz. Troy yahut Warhammer’ları oynadıysanız temel sistemler pek tanıdık gelecektir. Nüfus artırma, yerleşim yerlerindeki bina slotları, orduların barındırabileceği ünite kapasitesi, diplomatik mutabakatlar üzere temel sistemler çok kolay ve anlaşılır. Temel sistemlerden en komplike olanı Troy’da olduğu üzere kaynaklar. Birden fazla öbür Total War’un tersine 5 tane kaynağımız var ve topraklarımızda olan kaynakları olmayanlarla takas ederek ilerlememiz gerekiyor ve bu da işleri biraz olsun çetrefilli hâle getiriyor.
Takke koleksiyonu
İşleri asıl güzelleştirense öteki mekanikler. Örneğin Mısırlılarla oynarken Firavun olmak ana hedeflerimizden biri. Bunu yapmak için Mısır’ın doğal hudutları içindeki topraklarımızı genişletmek, Meşrutiyetimizi artırmak, bir Taht Talibi hâline gelmek ve Firavun olmak için verilen iş savaştan önde ayrılmaya çalışmak gerekiyor. Meşrutiyeti de ana kaynaklarımızdan biri sayabilirsiniz yani aslında.
Bu ortada Mısır’dan örnek veriyorum lakin tıpkı mekanik Hititliler için de geçerli, Anadolu’daki 2 Hitit fraksiyonundan biri olarak oynarken de Büyük Kral olma yolunda ilerliyoruz (Şuppiluliuma Aziz Kral olarak başlıyor ancak tabii). Kenanlıların ise bu türlü kendilerine has bir taht gayreti yok fakat onlar da Mısır yahut Hitit toprağı fethettiklerinde ikisinden birine yanlayabiliyor, Firavun yahut Şanlı Kral olmaya çalışabiliyorlar.
Saray helvası
Bir Saray mekaniğimiz var ondan sonra. Bir saray mevkisi ele geçirebiliyorsunuz ve bu mevkiler hem size Meşrutiyet kazandırıyor, hem de özel kimi hareketler gerçekleştirme bahtı veriyor. Örneğin Hazinedar olduğunuzda zimmetinize para geçirip güçlü olabiliyorsunuz yahut Vezir olduğunuzda ona buna suikast teşebbüsünde bulunabiliyorsunuz. Çok hoş ve kullanması keyifli bir mekanik fakat Saray dışındaki ilgilere tesir etmemesi çok tuhaf nitekim. Siz adamı tehdit ediyorsunuz, parasını çalıyorsunuz, suikast teşebbüsünde bulunuyorsunuz, sonra olağan diplomasi ekranına girdiğinizde “oo kardeşim güzel geldin yaaa”. Garip.
Temel yıkma töreni
Bir öteki öne çıkan mekanik de Medeniyetin Temelleri. Oyunun geçtiği devir, coğrafyadaki medeniyetlerin süratli bir çöküş yaşadığı bir periyot. Birtakım özel yerleşim yerlerini garantiye alıp geliştirdikçe Medeniyet Puanları kazanıyorsunuz ve çöküşü yavaşlatıyorsunuz fakat en azından üst zorluk düzeylerinde çöküş kaçınılmaz ve bir mühlet sonra Deniz Halkları olarak geçen istilacı ordular peyda oluyor ve siz önemli debuff’lar alırken onlar da önemli buff’lar alıyorlar. Ayrıyeten medeniyet berbat durumdaysa doğal felaketlerin yaşanma ihtimali de artıyor. Genel olarak çok faal bir halde müdâhil olduğunuz bir mekanik değil fakat periyodun çöküş sürecini kötü da yansıtmıyor.
Ayna da var aynasız da
Fragmanlarda gördüğümde “bomboş bir mekanik, hiç kullanmam bile” diye burun kıvırdığım Karakol mekaniği aksine çok hoş çalışıyor. Her yerleşim yerinin etrafında 2-3 tane Karakol slotu oluyor ve ekonomik, dini, askeri karakollar kurabiliyorsunuz. Pasif şeyler de kazandırıyorlar lakin olağan yerleşim yeri binalarından farklı olarak ordularınızla buraları ziyaret edip hareket menzilinizi artırabiliyor/tazeleyebiliyor, bakım masraflarınızı azaltabiliyor, bir sürü buff alabiliyorsunuz. Etkin olarak akılda bulundurulması gereken şeyler olmuşlar yani. Yürüme tazeleye tazeleye kilometrelerce ötedeki hücum altındaki kentlere yetişmek mümkün mesela.
Mirasyedi
Son olarak kelamını etmeye bedel en kıymetli mekanik ise Kadim Miras. Bunlardan Mısır’da 4, Hitit’te 2 tane olmak üzere toplam 6 tane bulunuyor ve oyuna çeşitlilik katan bir numaralı şeyler bunlar. Yani mesela Ramses yahut Seti’yle oynamak ortasında dağlar kadar fark yok oyunda maalesef ve oyuna dair tahminen de en büyük eleştirim bu. Troy’da başardıklarını burada pek denememişler bile. Fakat farklı Kadim Miraslar seçtiğiniz 2 Ramses seferi ortasında bayağı fark oluyor diyebilirim. Örneğin Fatih Thutmose yolunu seçerseniz oyundaki özel yerleşim yerlerinin etrafındaki mahallî halkı kendi tarafınıza çekme talihiniz oluyor ve buraları çok daha kolay fethedebiliyorsunuz. Yahut Tüccar Hatşepsut yolunu seçerseniz çok alakasız bir sürü kaynak çeşidi açılıyor ve istediğiniz kentlere kervanlar göndererek, ne nerede daha bedelli hesapları yaparak ticaret yapıyor, meczup paralar kırabiliyorsunuz. Bu tüccarlık yolu bilhassa çok zevkli. Kadim bir dini tekrar ayağa kaldırarak tek ilahlı dine geçmeye çalışma, Mısır’a yayılmış 5 çok özel yapıyı kurmaya çalışma, vasallarınızı hoşnut kılarak onların sırtından geçinmeye çalışma üzere enteresan yollar var. İnsanın hepsini deneyesi geliyor hakikaten.
Genel sefer
Tapınacağınız rableri seçme, onların lütfuna erişmeye çalışma, onlara generaller adama üzere, yahut her fraksiyonun birkaç tıpta bir verebileceği özel buyruklar üzere hoş dokunuşlar da var fakat çok uzatmayayım.
Genel olarak hoşnutum yani sefer mekaniklerinden. Total War formülü zati tabiatı gereği keyifli bir şey ve Pharaoh da bu formülü çok eğip bükmeden güzelce kullanıyor. Yalnız daha genel manada söyleyeceğim olumsuz şeyler de var, onları sona bırakıyorum. Az da savaşlardan bahsedeyim.
O kadar tuncu boşa üretmedik
Total War’ların en öne çıkan yanlarından biri malum; savaşlar nispeten gerçekçi ünite sayılarıyla, gerçek vakitli olarak, nispeten gerçekçi bir biçimde gerçekleşir (tebrikler, mecmuada içinde en çok gerçek sözü geçen cümle rare item’ını buldunuz… sahiden de).
Geçtiği periyottan mütevellit ünite çeşitliliği fazla sayılmaz Pharaoh’ta. Genel olarak ağır ünitelerle düşmanı tutuyor, süratli ünitelerle yahut menzillilerle vuruyorsunuz. Yakın dövüş animasyonları otomatik değil de direkt her ünite birebir düşmanıyla savaşıyor Pharaoh’ta, bu sebeple de yakın dövüşler uzun sürüyor, etrafta hareket yapma bahtınız artıyor. Hoş bir dokunuş. Savaşların daima birbirinin tıpkı geçmesinin önüne geçmek için fraksiyonların farklı ünitelere eğilmesi dışında bir de hava durumu tesirleri getirilmiş. Örneğin kavurucu sıcakta üniteler süratli yoruluyor, kum fırtınasında menzilli ünitelerin aktifliği azalıyor vs. Bu da hoş bir dokunuş, bilhassa yüksek zorluklarda bu tesirler gerçekten tesir de edebiliyor ancak savaşları çeşitlendirmeye yetmiş mi bu dokunuşlar? Yeeaani pek sayılmaz aslında. Shogun yahut Three Kingdoms üzere sonlu bir coğrafyada geçen öbür Total War’larda bu sorunu ünitelerin rollerini çok netleştirerek, ünitelere önemli karakter kazandırarak aşmışlardı, burada mesela bütün yakın dövüş üniteleri az çok birbirine benziyor. Shogun ve Three Kingdoms’ı daha çok örnek almalılarmış.
Troy’da olduğu üzere Pharoh’ta da savaşlarda tanımlaması sıkıntı bir uyuzluk var. Savaş otomobilleriyle geriden hamle yapsanız bile darbeler pek hissedilmiyor, okların havadaki izleri bir yavan… Yani Pharaoh’ta şöyle can cet ata savaşa girdiğim pek olmuyor, mümkün olduğunca otomatik sonuçlandırıp geçiyorum. Berbat diyemem fakat bilhassa de keyifli değil savaşlar.
Bir küçük paragraf kuşatma savaşlarına: Okçularınızı bırakırsanız bütün mühimmatlarını burçlara atıyorlar, gidip iki tane yarı çıplak adamla vura vura koca kale kapısını kırmak hâlâ mümkün vs. Yani kuşatma savaşları tekrar berbat LAKİN en azından Warhammer’ın tersine savunan tarafa büyük avantaj, saldıran tarafa büyük dezavantaj veriyor. O da bir şey.
Şimdiiii….
Biraz da olan bitenlerden bahsedelim zira Pharaoh’la birebir alakalı.
Oyuncular ve CA hengameli. Hengame aslında Three Kingdoms’ın terk edilmesine, hatta Rome II’nin rezil çıkışına kadar uzanıyor lakin hiçbir vakit bu kadar yangın yerine dönmemişti ortalık. Problem tek bir şey değil, ufak tefek bir sürü şeyin birikimi.
Warhammer 2’de her şey az çok yolunda giderken Warhammer 3 berbat bir çıkış yaptı evvel. Akabinde oyunu toparlamaları olması gerekenden çok daha uzun vakit aldı. Tamam bir yere kadar toparlandı lakin çok bariz ve çözmesi çok kolay olan otomobil dolusu sorun yerinde duruyordu, CA ana gelir kaynağı olan oyuna göstermesi gereken asgarî ihtimamı göstermiyordu, bu da oyuncuları delirtiyordu.
Kopuş noktası Warhammer 3’ün 2 ay evvel çıkan Shadows of Change DLC’si oldu. Özet olarak daha az içeriğe daha fazla fiyat biçmeye karar vermişlerdi ve oyun görmesi gereken en az ilgiyi görüp o büyük potansiyelinin çok gerisinde kaldığı için esasen gerilmiş olan hudutlar patladı, yaygara koptu. O yaygara ortasında CA’in kodamanlarından biri çıkıp “masraflar arttı, DLC’yi alın yoksa oyuna dayanağı keseriz haaa” manasına gelen bir ileti paylaştı, olaylar güzelce hararetlendi.
İşi daha da saçma hâle getiren şey, CA elindeki imkânları başarısız olacağı kabak üzere muhakkak olan bir oyuna, Hyenas isminde bir Overwatch-Lawbreakers karışımına yatırıyordu. Kimse farklı şeyler yapmasınlar demiyordu fakat kaynak dağılımında bariz bir abukluk vardı. CA’in Hyenas uğruna asıl sadık müşterilerini bu kadar boşlaması ve yolmaya çalışması yanlıştı. Nihayetinde geçen yılların ve yaklaşık 70-80 milyon dolarlık zararın akabinde Hyenas’ın başarılı olmayacağına karar verildi ve oyun iptal oldu. CA büyük bir ziyana girdi, Hyenas dışında duyurmadığı 2-3 oyunu daha iptal etti, en berbatı de yüzlerce kişiyi işten attı.
CA yöneticileri başarısız olacağı kabak üzere aşikâr olan bir oyuna mecnun yatırım yaptılar ve başarısız oldular, bedelini de çalışanlara ve oyunculara ödetmeye çalışıyorlar. Oyuncuların reaksiyonu daha da arttı natürel ve geçtiğimiz haftalarda CA her aklıselim şirketin yapması gerekeni yaptı ve en ufak olumsuz şey söyleyen kişiyi forumlarda banlamaya başladı. “Yorum yapabiliyor olmak sizin için bir ayrıcalıktır” üzere saçma sapan şeyler bile söylediler, sonra özür dilediler falan.
Daha ne ayrıntılar var. Saçma karar alan ve şirketi ziyana sokan yöneticilerin daima terfiler ve bonuslar alması, asıl oyun geliştiricilerinin sayılarının ve imkânlarının giderek azalması falan, drama çok uzun çok.
Tarihte bir nokta
İşte Total War: Pharaoh bu türlü bir coğrafyada dünyaya geldi. Ve CA’in sadık oyuncularını kazıklayıp öfkelendirme siyasetlerinin kurbanı oldu.
Biraz evvel dediğim üzere: Ben Pharaoh’u sevdim, keyifli oyun, eli yüzü düzgün oyun. Ancak arkadaşlar beş yüz metreden de belirli ki bu bir Saga oyunu, yani ana bir Total War oyunu değil, daha küçük çaplı bir yan oyun. Troy üzere. Bence örneğin Troy’la kıyaslandığında bilhassa oynanış çeşitliliği ve atmosfer bakımından birazcık daha geride kalıyor, Troy’u Pharaoh’a tercih ederim (Mythos’suz olan hâlini hem de) ancak eh, Pharaoh da uygundur. Amaaaa… Buna Saga değil de ana Total War üzere bakıp örneğin Three Kingdoms’la karşılaştırmaya kalkarsak… Latife mı yapıyorsun derler adama! O denli bir kıyaslama yok, Three Kingdoms üzere her açıdan muazzam, devasa bir oyunla Pharaoh’u kıyaslamak için meczup olmak lazım!
Ama işte açgözlülük diyorum ya, CA bu oyunun yanına Saga ibaresi koymadı ve büyük çaplı bir Total War üzere göstermeye ve o fiyattan satmaya çalıştı. Sonuç? Artık açtım baktım, Total War’ların anlık oyuncu sayısı bakımından Steam’de 9. sırada. 14 yıllık Empire, 19 yıllık Rome falan bile Pharaoh’tan daha çok oynanıyor. Sen sadık oyuncularını enayi yerine koyarsan bu olur işte.
Açık konuşalım
Dramayı bir kenara koyarak oyun hakkındaki hislerimi bir özetleyeyim son olarak. Artık arkadaşlar Pharaoh, Total War’un tabiatında bulunan o eşsiz hissi hoş veriyor, münasebetiyle çok keyifli bir üretim. LAKİN sorun şu ki bu dediğimi neredeyse bütün Total War’lar için söyleyebilirim. Pharaoh başka Total War’lara kıyasla çok sıradan, çok özelliksiz bir oyun. Bomboş bir oyun mu? Katiyetle hayır, bir sürü hoş dokunuşu var fakat yeniden birebir yere döneceğim: Bunu neredeyse bütün Total War’lar için söyleyebilirim. Tunç çağına, Mısır coğrafyasına çok özel bir ilginiz yoksa (ve üstüne biraz da güçlü değilseniz) Shogun 2 yerine, Three Kingdoms yerine, son 13 yılda çıkmış rastgele bir Total War yerine Pharaoh’u tercih etmek için bir sebep görmüyorum.
